"ARMONİK NE LAN?"

"Başka isim bulamadınız mı?"

"Hiç akılda kalıcı değil bu"

"Değiştirelim. Mesela Boncuksözlük olsun"

"Bu isimle bu sözlük tutmaz".




Sözlüğe ilk kayıt olduğum zamanlardı... Bunlara benzer yakarışlar cok olurdu ve insanı gülümsetirdi.
Sözlük de henüz yeni sayılırdı o zamanlar. Belli ki, bu arkadaşların, "armonik" kelimesinin
ne anlama gelebileceği konusunda pek fikirleri yoktu. Kesin olan şey ise; Kendisi de
müzisyen olan sözlüğün kurucusu 'armonik', bu ismi müzikal bir terimden esinlenerek koyduğuydu.
Tabii ki, herkesin müzikal terimlerden anlamasını beklemek saçma olur. Ama sözlüğün ismini "armonik
sözlük" olarak koymak hiç de saçma değil. Aksine sözlüğün amacına yonelik bir isim. "Armonik" in
kökü olan "armoni" kelimesi "uyum" anlamına geliyor. Muzikte kullanılan anlamı ise, seslerin uyumu; seslerin tonalite gibi
kurallı öğeler cercevesinde birbirine bağlanışı(*) gibi şeyler... Batı muziğini, dünyadaki diğer pek çok
bölgenin muziğinden ayıran özelliklerden biri, armonik bir yapı olusturabilme
özelliğidir, ya da çokseslilik diyelim biz buna... Yani birbirinden farklı seslerin biraraya gelip, bir uyum
içinde tınlayabilmesi... basit bir akor örnek olabilir mesela buna: la minör akoru, la, do ve mi seslerinden
oluşur. bu sesler ayrı ayrı da calinabilir. ancak ayni anda calindiklari zaman la minor akorunu
oluştururlar ve ortaya çıkan ses, neredeyse eline gitar alan herkes tarafından bilinen anlamlı bir sestir.
İşte armonik sözlük, la minör gibi pek çok akorun veya müzikte başka "armonik" unsurların içinde
barındırdığı seslerin uyumundan esinlenerek kurulmuştur. Her yazar bir sestir, ve aralarındaki
uyumdan meydana gelmiştir armonik sözlük...


Bu yazının da konusu, sözlüğün adını aldığı "armoni" terimi üzerine olacak. Hemen sözlüğe bakıyorum; bakalım "armoni"
baslığı altında ne demişler... @1: "çoksesli musiki ilimlerinden biri"; evet öyle... @2 deki salağı geçin :)
@3: "müzikte farklı notaların aynı anda çalınması sonucu çıkan ses uyumu"; demiş v for victory... bunlar doğru tanımlar.
Armoni, genelde dinleyicilerden çok, müzisyenleri ilgilendiren bir konudur aslında. Genel olarak dinleyici, bir eserde
melodi ve  ritmi ayırt edebilirken, armoni olayının pek farkında değildir. Armoninin farkında olmak, biraz armoni
bilgisi gerektirir. Armoni için muziğin matematik kısmı diyebiliriz aslında. Altından Pisagor bile çıkıyor.
O yuzden herkesin anlamasını beklemek yanlış olur dedik yukarıda. Ancak armoni, klasikten caza, popa... Batı müziğinin
hemen her türünde mevcut. Dünyanın diğer müziklerini de etkilemiş durumda (Sakın emperyalist Amerika'nin işleri bunlar
demeyin. Konu o değil, konu müzik :)).  Yani dinlediğimiz eserleri daha bilinçli dinlemenin ne zararı olabilir ki?
Armoni olayı nasıl işliyor, biraz üzerinden geçelim:

Müzikte armoni konusunu incelediğiniz zaman, özellikle klasik müzikte, karşınıza kontrpuan, polifoni, homofoni,
monofoni gibi kelimeler çıkacaktır. Bir kere en başta söyleyeyim; monofoninin armoniyle alakası yok pek, çünkü monofoni
'tek seslilik'tir. Bahsettigimiz çokseslilikle alakası yoktur. Geleneksel Türk Musikisi monofoniktir mesela... Türk sanat müziği korosunu düşünün; koro ve saz ekibi aynı melodiyi çalıp söylerler. Bu arada, musikimizin tek sesliliğini yeterince gelişmemiş
olmasına bağlayanları buradan kınıyoruz :)  Türk müziği, karakteristik yapısı nedeniyle çok seslendirilmeye her zaman
uygun değildir. Çok seslendirilmiş örnekleri mevcuttur ama makamsal yapısı nedeniyle zordur biraz. Calışmalar oldu tabi.
Cumhuriyetin ilk dönemlerinde "Türk beşleri" dediğimiz üstatlar el attı mesela bu tarz işlere, hala yapanlar var. Ortaya saygı
duyulacak şeyler çıktı ya da çıkıyor ama her makam çok sesli müziğe uymamaktadır. Ya da yapılanlar, orjinalinin yerini her zaman
tutmamakta, apayrı bir şey olup çıkmaktadır. Monofoni dedik, Türk musikisi dedik... TRT 4 aksın o zaman:) Monofonik yapısına
dikkat kesiliniz efendim. Buyrun:

http://www.youtube.com/watch?v=qkMbaHDtl78


Devam edelim... Polifoni ise çok seslilik demektir. Birbirinden farklı iki veya daha fazla ses aynı anda calınırsa o polifoniktir.
Kontrpuan ve homofoni, polifonik muziğin iki önemli unsuru... Homofoni dedigimiz olay aslında günümüzde popüler olan pek çok
müzikte karşımiza çıkar. "Homo", "aynı" demek; foni ses oluyor zaten. Homofonik müzikte ön planda olan bir melodi vardır, akorlarla
falan armonize edilmiştir. Gitar calip soyleyen arkadaslar mesela... vokal ön planda olan melodi; onu akorlarla destekliyor ortaya
bişeyler çıkıyor "Akdeniz Akşamları" falan. Ya da onu salla, ön planda da, arka planda da gitar olanı var. Allah, Joe satriani'yi
korusun:)

Kontrpuan ise genelde klasik müzikte karşımıza çıkan bir terim. Genelde diyorum çünkü başka bi yerde görmedim aslında, varsa da
bilmiyorum:) Neyse bunun olayı birbirinden farklı en az iki melodiyi birbirleriyle seviştirmektir efendim. Homofoninin aksine, tek bir melodi üzerine yoğunlaşmaz yani. Daha çok melodi vardır. Bu Kontrpuan biraz kazık bir konudur. Özellikle klasik besteciler açısından bi sürü kural mural offf bana zor geldiydi, Allah onlara sabır versin. Amin. Klasik müzik zor şey.
Bu kontrpuan işleri Bach'tan sorulur, zira Barok muziğiyle gelişmiştir özellikle. Bach da bir Barok dönemi bestecisidir. Rahmetli Glenn Gould çalıyor bu videoda. Birbiriyle sevişen melodileri ayırt etmeye calışarak dinleyelim:)

Benim "armoni" ile ilgili yazacaklarım bu kadar. Madem "armonik"iz, ne olduğumuzu bilelim, kendimizi tanıyalim falan yani:)
Umarım yazımın birilerine faydası olur. Teşekkürler.

(*) Muzik sozlugu. Murat Ozden Uluc. Yurtrenkleri Yayinevi. Ankara 2006.